08:00 - 10:00 Presentación de PONENCIAS
02. Ciudades Latinoamericanas en el Nuevo Milenio | Segregación |
Wednesday 06/12 | 08:00 - 10:00 | Ciencias Sociales | 3 POSGRADOS |
Belo Horizonte, Brasília e Lisboa: observando processos de gentrificação (#5513)
Rachel De Castro Almeida 1; Savio Guimarães
2; Patrícia Pereira
31 - Pontifícia Universidade Católica de Minas Gerias. 2 - UniCeub. 3 - FCSH-UNL.
Abstract:
Por todo o mundo as estratégias de gentrificação revelam assimetrias de poder e dominações de ordem econômica, social e cultural que reforçam ou reinventam os processos de produção de desigualdades socioespaciais. Espaços valorizados e concorridos do ponto de vista símbolo e material são reapropriados por um seleto grupo social, reforçando o potencial do espaço como locus simbólico e a territorialização de disputas sociais, econômicas e culturais, como já indicaram Ruth Glass e Neil Smith nos seus estudos sobre Londres e Nova York e, mais recentemente, Sharon Zukin nas abordagens sobre ruas comercias em Amsterdam. Iniciativas esparsas conduzidas pelo mercado para a reapropriação e revitalização de zonas centrais nas décadas de 1970 e 1980, nas grandes cidades norte-americanas e europeias, ganham consubstancialidade de política urbana nos anos 90, configuradas a partir das técnicas de planejamento estratégico, associadas ao marketing urbano. No Brasil, já há décadas anuncia-se a acentuação destas práticas, especialmente nos centros históricos das grandes cidades, sob o impulso de ações e iniciativas públicas, o capital privado se apropria dos dividendos, mantendo um processo histórico de produção e apropriação desigual do espaço e da infraestrutura urbana. Há nessas reconfigurações espaciais um alarde em torno da criação de uma espacialidade diferenciada. Vários estudos indicam que nessa dinâmica de enobrecimento os resultados remetem à produção de um espaço associado às práticas globais de consumo, alterações nos padrões de sociabilidade e homogeneização de paisagens comerciais e residenciais. As principais críticas dirigidas às estratégias de gentrificação sublinham seu caráter segregacionista e a destracionalização das práticas locais. Tendo em vista este pano de fundo, o principal objetivo deste ensaio é abordar três estudos: o Mercado Central de Belo Horizonte, as quadras residenciais e comerciais 412/413 da Asa Norte de Brasília e a Rua Poço dos Negros, em Lisboa. Estes espaços se caracterizam pelo fato de evidenciar historicamente múltiplas tendências e processos sociais, econômicos e culturais que se reelaboram continuamente, demonstrando as dinâmicas dialéticas – gentrificação e resistência - que conformam a vida urbana contemporânea. Assim, o presente ensaio é resultado de um trabalho etnográfico, efetuado por uma equipe de pesquisadoras, por meio de uma série de incursões ao local. O método etnográfico tem a vantagem de evitar aquela dicotomia que opõe o indivíduo e as megaestruturas urbanas, pois a perspectiva de análise «de perto e de dentro» é capaz de apreender os padrões de comportamento, múltiplos e heterogêneos, os grupos, as redes e os sistemas de troca. Por esta via, as análises deste trabalho recaíram predominantemente sobre as atuais atividades comerciais, o cotidiano vivenciado em seus espaços, seus principais usuários e suas trocas materiais e simbólicas.
02. Ciudades Latinoamericanas en el Nuevo Milenio | Segregación |
Wednesday 06/12 | 08:00 - 10:00 | Ciencias Sociales | 3 POSGRADOS |
“Regreso al Centro con Fragmentacion Urbana: Efectos del Repoblamiento inmobiliario sobre los barrios del centro histórico del Gran Santiago”. (#8164)
Camilo Arriagada 11 - FAU U DE CHILE.
Abstract:
La comuna de Santiago se suma a otros centros históricos que atraen nueva población y comercios después de décadas de despoblamiento, superponiendo poblaciones de diferente clase social,unas propias del viejo centro histórico secularmente deteriorado, con nuevas generaciones de residentes jóvenes de mayores ingresos que valoran centralidad desde una diversidad de intereses ya sea la accesibilidad a sus centros de estudio y trabajo y el tiempo libre, o la residencia en barrios y viviendas antiguas. Se ha generado un proceso de fragmentación entre barrios populares y otros gentrificados según la concentración de desarrollos residenciales de mayor valor o viviendas obreras deterioradas, como asimismo dentro de barrios antiguos donde se localizaron torres en altura de renovación urbana con subsidios del Estado al margen de viviendas patrimoniales abandonadas o hacinadas-. Este cuadro revela cambios de la estructura urbana a nivel internacional. La ponencia esta basado en analisis de la Encuesta “EVALUACIÓN DE IMPACTO DEL DESARROLLO RESIDENCIAL EN LA COMUNA DE SANTIAGO 1987 – 2013 Y FORMULACIÓN PROPUESTAS DE FUTURO”, donde el autor fue Jefe de Proyecto e Investigador principal del estudio encomendado por la Municipalidad de Santiago. El trabajo muestra los cambios del perfil demográfico y socio económico inducidos por la renovación urbana. En el caso de personas residentes en los nuevos proyectos de departamentos se trata de jóvenes que van al centro por razones de localización y atributos recreativos del espacio público central, pero no se proyectan como vecinos permanentes. Las diferencias entre barrios cercanos son otra materia central del artículo, revelando la mezcla de poblaciones propias del viejo y nuevo centro histórico y problemáticas emergentes de integración del proceso de renovación urbana privatizado que promueve la fragmentación. Se demuestra que emerge un cuadro de nuevos residentes diferenciados por tipo de hábitat, donde se desarrollan estrategias adaptativas de uso de los espacios público y privados muy marcados por la percepción de seguridad en el entorno inmediato con una alta frecuencia de exposición a situaciones deteriorantes del espacio público , que según analisis de regresión explican el grueso de la varianza de la percepción de calidad de vida declarada.
02. Ciudades Latinoamericanas en el Nuevo Milenio | Segregación |
Wednesday 06/12 | 08:00 - 10:00 | Ciencias Sociales | 3 POSGRADOS |
Desigualdad de Elites: Procesos de diferenciación y estructuras de desigualdad al interior de los countries de Buenos Aires (Argentina) (#9155)
Edgardo Gabriel González 1;
María Agustina Frisch
1;
María Lucía Steinhardt
11 - Universidad de Buenos Aires.
Abstract:
Para comprender el fenómeno de la suburbanización de las élites en la Región Metropolitana de Buenos Aires que tuvo lugar en la década del ‘80 y alcanzó mayor predominancia en la década del ’90, es necesario considerar el contexto político y socioeconómico de dicha etapa que posibilitó el desarrollo de las urbanizaciones cerradas. En este sentido, las políticas públicas llevadas adelante por el Estado argentino en los años noventa tuvieron fuertes repercusiones en la configuración espacial, territorial y social de la Región Metropolitana de Buenos Aires, proceso signado por las tendencias hacia la modernización y globalización, y que a su vez trajo consigo una profundización de la exclusión y la polarización social. Este período, marcado por el notorio incremento de las inversiones locales y extranjeras, en gran medida posibilitado por la reforma del Estado, la puesta en marcha de la privatización y concesión de empresas estatales y servicios públicos, contribuyeron a profundizar la suburbanización en la Argentina y en la RMBA. Una parte de las inversiones extranjeras fueron destinadas a nuevos emprendimientos urbanísticos (grandes hoteles, shoppings e hipermercados), mientras que las inversiones locales estuvieron destinadas al sistema de autopistas y accesos rápidos y a las nuevas urbanizaciones periféricas (los barrios cerrados) (Ciccolella, 1999). En este marco, la cuestión de la desigualdad planteada por C. Tilly (2000) y por G. Therborn (2015) se hace presente como un modo de organización social que se produce y reproduce por diversos mecanismos. La disputa por la apropiación del espacio urbano plantea una construcción de distancias entre clases populares y clases medias-altas y altas. A su vez, los barrios cerrados se presentan como una construcción de fronteras entre los más ricos y los pobres en dónde los muros expresan de manera tangible la exclusión a la que se someten a ciertos sectores (entendiendo a dicha exclusión como un mecanismo de impedir el acceso a “algo”, como enuncia Therborn). Sin embargo, este distanciamiento entre las clases mencionadas, no da cuenta de los procesos de diferenciación al interior de las respectivas formas urbanas. A partir de esto es que surge la inquietud de investigar si la aparente homogeneidad socioeconómica de los countries y barrios privados de la que parten la mayoría de los análisis socio-urbanos podría presentar fisuras: ¿es posible establecer diferencias y procesos de diferenciación al interior de los countries? ¿Cómo se establecen esas diferenciaciones? ¿Qué incidencia tiene el factor socio económico? ¿Existen otro tipo de factores que afecten la conformación de grupos diferenciados al interior? Es por este motivo, que el proyecto se propone analizar los procesos de diferenciación y las estructuras de desigualdad al interior de los barrios cerrados de la Región Metropolitana de Buenos Aires de los '90 a la actualidad.
02. Ciudades Latinoamericanas en el Nuevo Milenio | Segregación |
Wednesday 06/12 | 08:00 - 10:00 | Ciencias Sociales | 3 POSGRADOS |
Entre os muros da cidade: condomínios e segregação socioespacial na Barra da Tijuca (#3820)
Jéssica Neves Lôro 11 - Universidade Federal Fluminense.
Abstract:
O artigo pretende fazer uma análise do processo de expansão urbana, busca-se pensar nas novas formas de urbanidades, que se traduzem em processos e temporalidades que transformam a paisagem urbana e ocasionam dinâmicas de mudanças socioespaciais. Desta forma, o trabalho se configura em observar questões relacionadas ao urbano e a questão social, analisando como processos de reestruturação socioespacial agregam novas formas, significados e produção de espacialidades. O trabalho terá como foco condomínios horizontais que se localizam no bairro da Barra da Tijuca no estado do Rio de Janeiro, sendo estes condomínios com um alto grau de sofisticação, que conseguem desenvolver certa autonomia em relação ao resto da cidade. Portanto, busca-se uma análise do processo de segregação socioespacial, produzindo suas razões, na perspectiva da disposição pelo medo e a obsessão pela segurança aliados à sobrevalorização do individuo, ou seja, à sua fragilidade e vulnerabilidade, e verificar as mudanças ocorridas a partir da escolha deste novo modelo de habitação e analisar as diferentes formas de integração e a apropriação do espaço por indivíduos de camadas médias e altas, observando como esse modelo residencial interfere no simbólico da cidade e acentua sintomas como a segregação e insegurança. Visto como uma ideia inicial na constituição das cidades, tais aspectos como democracia e livre passagem se encontram de certa forma mais distantes deste imaginário urbano, pois as cidades se representam cada vez mais de forma segregada e hierarquizada. Dividida por locais determinados para cada tipo de classe social, como é o caso dos bairros nobres e as favelas. Alguns fatores como a violência e o medo atualmente acentuam os processos de mudança social, consolidando a estigmatização de certo grupo de indivíduos, ocasionando o distanciamento e o fechamento de relações mais direcionadas para aqueles que se identificam como aparentemente iguais. Desta forma, o distanciamento/isolamento se caracteriza de várias formas, como é o caso da proliferação da construção de condomínios horizontais fechados. O crescimento deste tipo de habitação caracteriza o novo padrão de segregação entre as classes mais abastadas da sociedade. A metodologia do artigo se constitui a partir do trabalho de campo, observando as relações estabelecidas entre os moradores do condomínio e o bairro em questão, seguindo de pesquisa bibliográfica onde usarei como vertente principal a autora Teresa Caldeira que em seu livro Cidade de Muros analisa que o surgimento dos condomínios fechados evidencia um novo modelo de segregação espacial e desigualdade social. Substituindo, aos poucos, o padrão centro-rico/ periferia pobre.
02. Ciudades Latinoamericanas en el Nuevo Milenio | Segregación |
Wednesday 06/12 | 08:00 - 10:00 | Ciencias Sociales | 3 POSGRADOS |
La ciudad fachada. ¿Nuevos espacios de socialización o nuevas formas de exclusión? (#3101)
Gilberto Díaz Aldana 11 - Universidad de Antioquia.
Abstract:
Grupo de trabajo 2: Las ciudades latinoamericanas en el nuevo milenio. La ciudad fachada. ¿Nuevos espacios de socialización o nuevas formas de exclusión? Las nuevas dinámicas de configuración del espacio social urbano, están fuertemente condicionadas por dinámicas más de tipo marketing –para vender la ciudad como mercancía-, es decir, por factores que permitan hacer más atractiva la inversión de capital, fomentando así el desarrollo económico de las urbes, pero también fortaleciendo la idea de que el progreso urbano se expresa, exclusivamente, en desarrollo material, físico. Este proceso configura nuevas espacialidades que permiten, de todas formas, nuevas formas de socialización o que perpetúan las ya existentes. Sin embargo, esa idea de progreso es posible exaltando elementos culturales específicos –de acuerdo a cada tradición cultural en donde está situada la ciudad- pero que realmente evidencian unos procesos que podríamos denominar de absorción e igualación cultural, ya que la ciudad está obligada a adaptarse a los ritmos cambiantes del capital, si no se quiere quedar relegada, fortaleciendo la idea de una cultura única, una falsa identidad a partir una cultura homogénea universal. De esta manera, el proceso de adaptación física, genera entonces una ciudad fachada, de indicadores, en detrimento del desarrollo individual, en palabras del sociólogo alemán Georg Simmel, una tragedia de cultura. En este punto es importante indicar que los medios de comunicación de masas juegan un papel preponderante, ya que es a través de ellos que se vende la ciudad, con lo cual, los postulados de la Escuela de Frankfurt, en espacial dos: Industria de la Cultura y la cultura como forma de afirmación y dominación, serán de gran importancia teórica para investigar la ciudad fachada. Con todo, la ciudad de Medellín (Antioquia-Colombia), no escapa a estás dinámicas. Actualmente la ciudad está siendo intervenida bajo estas lógicas, generando procesos de mayor emplazamiento y gentrificación, que hacen más evidente la fuerte división de clases, puesto que se crean espacios de socialización, fuertemente demarcados por los límites de clase, con prácticas sociológicas muy precisas, pero determinados por la clase social a la que el individuo pertenezca: ya no son espacios públicos, sino lugares exclusivos -en tanto capacidad adquisitiva. Pero como la apropiación del espacio no depende tanto de las lógicas tecnocráticas, sino del individuo, otras lógicas están presentes en ellos, generando formas de apropiación, que pretenden romper con esas lógicas. Esta investigación pretende analizar esas formas de apropiación, en resistencia a los lógicas homogenizantes de la expansión capitalista, identificando continuidades, rupturas y la creación de nuevas formas culturales.
02. Ciudades Latinoamericanas en el Nuevo Milenio | Segregación |
Wednesday 06/12 | 08:00 - 10:00 | Ciencias Sociales | 3 POSGRADOS |
Segregación: habitus territorial diferenciado, los “nosotros” y los “otros”. (#2451)
Mónica Alejandra Vargas Aguirre 11 - Universidad de Chile.
Abstract:
El presente trabajo contiene el desarrollo teórico en torno a los conceptos de espacio social, habitus y doxa, elaborados por Pierre Bourdieu y adaptados al entorno urbano. El concepto fue elaborador a partir de mi tesis doctoral titulada “concentración territorial del poder y legitimidad del orden”. Uno de los hallazgos de la misma es la existencia de habitus territoriales diferenciados, en espacios clausurados de los territorios capitales cuya dinámica incide en la legitimidad del orden social actual. El fenómeno de los diferentes habitus territoriales en el espacio social, no solamente tiene impacto en términos de la distribución espacial de los diferentes “nosotros” en el territorio, y con ello, en el diferenciado acceso a bienes y servicios, sino que también condiciona la distribución del poder que los “unos” y de los “otros” detentan. En sociedades muy segregadas socioespacialmente, la tendencia a la concentración de poder en sujetos que poseen un “habitus territorial” determinado, capturadores del Estado y de los cargos públicos, atenta contra la apropiada distribución de poder que promete la democracia, es más, atenta incluso contra la posibilidad misma que el Estado y sus instituciones de dar cuenta de las aspiraciones y necesidades de la población en su conjunto, esto debido a que las lecturas que se hacen de lo que sucede en el país, están sesgadas por una experiencia y una práctica que invisibiliza al otro, convirtiéndolo en un número vacío de contenido.
02. Ciudades Latinoamericanas en el Nuevo Milenio | Segregación |
Wednesday 06/12 | 08:00 - 10:00 | Ciencias Sociales | 3 POSGRADOS |
Significados de la fragmentación sociourbana en la ciudad sublimada, Guadalajara entre ríos. (#5292)
Lourdes Sofía Mendoza Bohne 11 - Universidad de Guadalajara.
Abstract:
Explicar a las ciudades desarrolladas en México implica entender las formas sublimadas en las que se esconden la heterogeneidad y la desigualdad social. La zona Metropolitana de Guadalajara, Jalisco es la segunda ciudad en importancia nacional. Guadalajara es diversa, cosmopolita y contradictoria en un proceso de polarización socioeconómica creciente y en una diversidad compleja en las condiciones que viven diferentes colonias y barrios. Comparten en la geografía y en lo urbano un mismo río que divide los dos municipios más importantes y densos. El canal-río Patria-Atemajac-Experiencia es un afluente de aguas de manantial que a lo largo de su recorrido a través de la ciudad, va proporcionando diferentes significados a los habitantes de sus orillas. En ella conviven diversos canales y arroyos que son de diversa índole: de crecida de lluvias; de desviación de arroyos que datan desde la fundación de la ciudad; de manantiales; y por último, de inundaciones de verano. ¿Cómo se representa la desigualdad socio urbana en la sublimación de un acuífero? Desde las narrativas, de acuerdo a Hayden White se pretenden reconstruir las representaciones desde la memoria histórica y el análisis sociológico (Kelvin Low, 2009) los discursos de la ciudad a partir de los significados de este río como referente urbano (Mendoza, 2015). El presente trabajo tiene como objetivos analizar desde la dimensión social y la urbana, la fragmentación social que se produce a partir de las diferentes condiciones en que se encuentran los diferentes tramos del río Patria-Atemajac-Experiencia. También, cómo las políticas de neocolonialismo representan en el trayecto de este río, las diferencias sociourbanas de la ciudad. Por último, los significados que resultan del análisis triangulado para entender a a ciudad sublimada (Bordieu). La fragmentación urbana (Aceves, De la Torre, Safa, 2004) responde a las formas heterogéneas en que se representa a sí misma la ciudad; por otro lado, el análisis visual y discursivo responden al vínculo que existe entre la ciudad y las sociedades que la habitan. Por lo que, a través del método de observación participante, la historia oral, el análisis discursivo de las entrevistas y de los documentos históricos, hemerográficos, normativos, institucionales y visuales se hará un análisis de triangulación de la información. Así entonces, se presenta un análisis sobre el proceso de desigualdad en la relación ciudad-hombre-medio ambiente para finalmente explicar los significados que ello representa para las diferentes colonias y barrios del estudio.
02. Ciudades Latinoamericanas en el Nuevo Milenio | Segregación |
Wednesday 06/12 | 08:00 - 10:00 | Ciencias Sociales | 3 POSGRADOS |
Reestruturação urbana, novos produtos imobiliários e segregação socioespacial em cidades médias brasileiras: o caso de Santa Cruz do Sul- Brasil (#5605)
Rogério Leandro Lima Da Silveira 11 - Programa de Pós-Graduação em Desenvolvimento Regional - Universidade de Santa Cruz do Sul.
Abstract:
No Brasil, as metrópoles e as cidades médias, atualmente experimentam os reflexos da reestruturação produtiva, sobretudo quanto ao uso residencial e comercial do território, evidenciando intensa e complexa reestruturação urbana. A urbanização, com intensa e desigual valorização do solo urbano, apresenta crescente promoção de condomínios e loteamentos fechados, que condicionam e influenciam a organização espacial das cidades e a dinâmica de planejamento urbano. Analisamos os processos recentes de urbanização, reestruturação urbana e valorização imobiliária na cidade média de Santa Cruz do Sul, principal centro de beneficiamento de tabaco do País, e de comércio e serviços da região do Vale do Rio Pardo, localizada no centro do Rio Grande do Sul. Recentemente, a cidade reforçou sua posição intermediária na rede urbana regional e estadual com a consolidação da sua função comercial e de serviços ligados à educação e à saúde. O crescimento econômico foi acompanhado de intenso e desigual urbanização, ampliação do perímetro urbano, verticalização da sua área central, ocupações irregulares na periferia urbana, bem da construção de loteamentos fechados e condomínios residenciais na periferia da cidade. Abordamos como as relações e contradições entre os interesses, ações e interações de proprietários fundiários, incorporadores imobiliários, e o Estado (sobretudo no executivo municipal) incidem na produção desses empreendimentos na cidade. Também analisamos, como a crescente demanda pelos novos produtos imobiliários, contribuem com a nova dinâmica de produção e reprodução do espaço urbano, através da segregação espacial, fragmentação urbana, e apropriação de espaços públicos, advinda do fechamento de loteamentos e da constituição de condomínios residenciais de lotes. A metodologia envolveu a revisão teórica sobre o tema, o levantamento de dados secundários sobre a urbanização, economia urbana; sobre loteamentos e condomínios fechados; o uso de imagens de satélite para representar a evolução urbana, e localização dos novos produtos imobiliários na cidade. Inicialmente discutimos o conceito de reestruturação e sua relação com a reestruturação espacial urbana, destacando algumas considerações teóricas e metodológicas que orientam a nossa reflexão sobre os processos de reestruturação espacial e de valorização imobiliária nas cidades médias. Depois, abordamos os processos recentes de urbanização e reestruturação urbana da cidade de Santa Cruz do Sul, destacando aspectos da sua dinâmica demográfica, econômica e social, e espacial, e seu papel no comando na rede urbana do Vale do Rio Pardo. Por fim, analisamos os processos de promoção e instalação na cidade dos novos produtos imobiliários, principais agentes sociais e estratégias de ação, e as políticas de regulação e fiscalização do Estado que incidem na produção dos condomínios residenciais e loteamentos fechados, e os reflexos destes na dinâmica socioespacial da cidade.
02. Ciudades Latinoamericanas en el Nuevo Milenio | Segregación |
Wednesday 06/12 | 08:00 - 10:00 | Ciencias Sociales | 3 POSGRADOS |
Desigualdades socioeconômicas e segregações socioespaciais na cidade de Fortaleza, Brasil: caracterização e discussão de questões teórico-empíricas (#5649)
Eduardo Gomes Machado 11 - Universidade da Integração Internacional da Lusofonia Afro-Brasileira (UNILAB).
Abstract:
Este trabalho caracteriza e problematiza desigualdades socioeconômicas espacialmente localizadas e segregações socioespaciais consolidadas em Fortaleza, integrando-as analiticamente à produção capitalista do espaço urbano e à evolução da estrutura urbana na cidade e discutindo questões teórico-empíricas consideradas relevantes à continuidade das investigações. Nesse percurso, analisa-se a Praia do Futuro, território onde se identificaram as maiores desigualdades socioeconômicas na cidade, enfocando onze bairros que a compõem ou lhe são adjacentes. O trabalho integra revisão de literatura, análise documental e de fontes jornalísticas e observação direta, articulando dados relativos à tipologia dos domicílios, rendimentos, áreas de risco, alfabetização, cor ou raça, dentre outros. Os resultados evidenciam um arco de ocupação popular e precária e um setor urbano ocupado por elites proprietárias e segmentos médios abastados na cidade, identificando (1) territórios que revelam alto grau de segregação socioespacial e (2) a Praia do Futuro enquanto o território onde estão presentes as maiores desigualdades socioeconômicas dentre os agentes residentes. Ao mesmo tempo, os resultados também indicam como o espaço urbano citadino é bem mais complexo e multifacetado, em suas configurações estruturais e processos, revelando paradoxos, contradições e tensões em várias ordens e escalas. Nesse sentido, conclui-se que a análise de desigualdades e segregações nas cidades na contemporaneidade exige tratamentos analíticos que, articulando diferentes escalas socioespaciais, possam integrar teórica e empiricamente (I) estruturas, agentes e ações coletivas, (II) características, sentidos ou processos universais à cidade ou singulares a determinados territórios e (III) rupturas e continuidades na produção do espaço urbano.
02. Ciudades Latinoamericanas en el Nuevo Milenio | Segregación |
Wednesday 06/12 | 08:00 - 10:00 | Ciencias Sociales | 3 POSGRADOS |
Pobreza multidimensional en Montevideo, Salto y Maldonado: características de la distribución espacial del fenómeno en base a los censos de población de 1996 y 2011 (#6309)
Víctor Borrás 11 - Departamento de Sociología Universidad de la República.
Abstract:
En las últimas dos décadas Uruguay ha alcanzado logros significativos en la reducción de la pobreza (INE, 2015) y las necesidades básicas insatisfechas (Calvo, coord. 2013). Ha contribuido a esto, tanto la reactivación económica, como los esfuerzos políticos orientados a expandir la matriz de protección social y la malla de asistencia a los sectores más vulnerables (Antia, et. al, 2013). Sin embargo, distintos trabajos señalan la permanencia de situaciones de privación en amplios grupos de población, lo que da cuenta de condiciones estructurales de carencia y desigualdad. Una de las expresiones paradigmáticas de estas inequidades está dada por la distribución geográfica de la pobreza; a propósito de esto existen evidencia de al menos dos fenómenos: 1) los departamentos del norte del país –Artigas, Rivera, Cerro Largo y Salto- presentan los niveles más altos de pobreza y carencias críticas (DGEC, 1990, INE, 2015, Calvo coord., 2013). 2) Los análisis por departamento ocultan situaciones de fuerte heterogeneidad al interior de los mismos. Esto último ha sido especialmente señalado para Montevideo, donde se advierten situaciones desiguales, caracterizadas por una fuerte fragmentación, con niveles bajos de carencia en la zona sur de la ciudad y extrema precariedad en barrios periféricos, evidenciándose un proceso de segregación espacial de la pobreza que ha permanecido relativamente incambiado en los últimos veinte años (DGEC, 1990, Calvo, 1999, Calvo coord., 2013, Amarante, et. al., 2005, DINEM, 2012, Aguiar y Filardo, 2015, Kaztman y Retamoso, 2005). Ahora bien, el análisis de la distribución espacial de la pobreza urbana, se ha concentrado principalmente en Montevideo, si bien existen algunos antecedentes abocados al análisis de ciudades del interior (Veiga, 2010, Aguiar, 2016). La presente ponencia busca, a través de un análisis diacrónico y comparativo, aportar evidencia sobre la distribución espacial de la pobreza multidimensional en las tres principales ciudades del país: Montevideo, Maldonado y Salto, con el objetivo de determinar en qué medida, el fenómeno de focalización de la pobreza, propio de los procesos de urbanización en Montevideo, se reproducen (o no) y con qué características, en las dos principales ciudades del interior. Para ello, utilizando como fuente los censos de población de 1996 y 2011, se diseña un índice de pobreza multidimensional, con base en la metodología Alkire y Foster (2007), se estima la incidencia del fenómeno a nivel de segmentos censales en las tres ciudades y se comparan las similitudes y diferencias en su distribución espacial. Dentro de los resultados destaca: una situación relativamente incambiada en Montevideo e incipientes procesos de focalización de la pobreza en Maldonado y Salto.